Είναι γνωστό πως η τεχνολογία και τα επικοινωνιακά μέσα μπορούν να παίξουν και έχουν παίξει ιστορικά σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση πολιτικών και στην εξυπηρέτηση πολιτικών σκοπών.
Η εικόνα, στο παρελθόν έντυπη σήμερα ψηφιακή, δεν έπαψε ποτέ να χρησιμοποιείται ως μέσο επικοινωνίας μηνυμάτων, ιδεών, αντιλήψεων και απόψεων με κοινωνικές συνέπειες. Ούτε και ως μέσο προπαγάνδας. Σήμερα, η εικόνα εξακολουθεί να διατηρεί την πρωτοκαθεδρία στην επικοινωνία, ειδικά με την αλματώδη και εκτεταμένη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και του Ίντερνετ. Και αυτά εξυπηρετούν εν πολλοίς πολιτικές σκοπιμότητες και πολιτικούς σκοπούς, βασιζόμενα στη δυνατότητα άμεσης μετάδοσης και διάχυσης της πληροφορίας/εικόνας και του μηνύματος που αυτή εμπεριέχει. Τί γίνεται όμως όταν μία εικόνα είναι ψεύτικη;
Το ερώτημα αυτό απασχόλησε το συνέδριο με τίτλο «Ψεύτικες πληροφορίες: πώς μπορούν οι επαγγελματίες των μέσων ενημέρωσης και η κοινωνία να προστατευτούν;» που πραγματοποιήθηκε στην Ecole Normale Supérieure στο Παρίσι στις 28 Μαρτίου.
Η τεχνολογία, τότε όπως και τώρα, παρέχει τα εργαλεία για να εξυπηρετηθούν πολιτικοί στόχοι που επικοινωνούνται, τότε όπως και τώρα, μέσα από την εικόνα. Μία «πειραγμένη» από ένα λογισμικό εικόνα του Αμερικανού προέδρου Μπάιντεν, που τον εμφανίζει να κοιμάται δημόσια, καλλιεργεί την εικόνα της κόπωσης και ερμηνεύεται ως ανικανότητα να εκτελέσει τα καθήκοντά του, δημιουργώντας αμφιβολίες ως προς την καταλληλότητά του για πρόεδρο εν όψει των αμερικανικών εκλογών.
Ακόμα και όταν αποκαλύπτεται η πλαστότητα της φωτογραφίας, η επανάληψη και διάχυση της «ψεύτικης πληροφορίας» έχει ήδη πάρει το δρόμο της και ο αντίκτυπός της έχει ήδη αφήσει το στίγμα του και έχει καταγραφεί.
Όσο λοιπόν η εικόνα μπορεί να αποτελέσει τεκμήριο για την ιστορία, πηγή διάσωσης της μνήμης και της αφήγησης, άλλο τόσο μπορεί και να κατασκευάσει μία αφήγηση. Η αφήγηση αυτή δεν αφήνει ανεπηρέαστους – στοχεύει σε αυτό ακριβώς άλλωστε – τους πολίτες. Γινόμαστε όλοι, δέκτες και, μέσω της χρήσης των κοινωνικών δικτύων και του Ίντερνετ, αυτόματα πομποί της πληροφορίας. Οι πολίτες, ως πολιτικά όντα, καλούνται να αποφασίσουν για το μέλλον τους, να διαμορφώσουν άποψη για τρέχοντα θέματα που απασχολούν την κοινωνία και τις επιλογές της, χωρίς να έχουν αντιληφθεί ότι γίνονται αποδέκτες ψευδών ειδήσεων.
Αλλά πόσο δύσκολο είναι να ελέγξει κάποιος μία ψευδή είδηση; Πολύ, είναι η απάντηση. Οι περισσότεροι από εμάς δεν είναι καν υποψιασμένοι. Γιατί η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης γίνεται αλόγιστα, χωρίς καμία παιδεία, κριτική προσέγγιση ή την ανάπτυξη μηχανισμών αντίδρασης και σκέψης, ειδικά στις νεότερες ηλικίες. Η ανάγνωση των μηνυμάτων από φίλους και γνωστούς ή η επίσκεψη σε ιστοσελίδες, φόρουμ κτλ γίνεται μηχανικά, πολλές φορές στον πρωινό καφέ ή περιμένοντας το λεωφορείο, αντί να είναι μία υπεύθυνη και ενσυνείδητη λειτουργία.
Έχουμε άραγε συνειδητοποιήσει ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και το Ίντερνετ δεν είναι απλώς μέσα για να μας φέρουν πιο κοντά, αλλά επιτελούν μία σύνθετη κοινωνική και πολιτική λειτουργία που μας διαμορφώνει ως πολίτες και ως τέτοια πρέπει να τα αντιμετωπίζουμε;
